व्यंजन संधि - हल् संधि ( Vyanjan Sandhi - Hal Sandhi - Sanskrit Vyakaran )
व्यंजन संधि - हल् संधि - संस्कृत व्याकरण
संस्कृत में संधियां तीन प्रकार की होती हैं-
- स्वर संधि - अच् संधि
- व्यंजन संधि - हल् संधि
- विसर्ग संधि
व्यंजन संधि (हल् संधि) के प्रकार -
संस्कृत में संधि के इतने व्यापक नियम हैं कि सारा का सारा वाक्य संधि करके एक शब्द स्वरुप में लिखा जा सकता है। उदाहरण -
अर्थात् – ततः तम् उपकारकम् आचार्यम् आलोक्य ईश्वर-भावनया आह ।
व्यंजन संधि के नियम-
व्यंजन संधि के काफी नियम हैं, पर नियमों के जरीये इन्हें सीखना याने इन्हें अत्यधिक कठिन बनाने जैसा होगा ! इस लिए केवल कुछ उदाहरणों के ज़रीये इन्हें समजने का प्रयत्न करते हैं!प्रकार - 1
ग्रामम् + अटति = ग्राममटतिदेवम् + वन्दते = देवं वन्दते
प्रकार - 2
ग्रामात् + आगच्छति = ग्रामादागच्छतिसम्यक् + आह = सम्यगाह
परिव्राट् + अस्ति = परिव्राडस्ति
प्रकार - 3
सन् + अच्युतः = सन्नच्युतःअस्मिन् + अरण्ये = अस्मिन्नरण्ये
प्रकार - 4
छात्रान् + तान् = छात्रांस्तान्प्रकार - 5
अपश्यत् + लोकः = अपश्यल्लोकःतान् + लोकान् = ताँल्लोकान्
प्रकार - 6
एतत् + श्रुत्वा = एतत्छ्रुत्वावृक्ष + छाया = वृक्षच्छाया
आ + छादनम् = आच्छादनम्
प्रकार - 7
अवदत् + च = अवदच्चषट् + मासाः = षण्मासाः
प्रकार - 8
सम्यक् + हतः = सम्यग्घतः / सम्यग् हतःएतद् + हितम् = एतद्धितम् / एतद्हितम्
No comments:
Post a Comment